Tình hình Biển Đông đang diễn biến hết sức căng thẳng khi hai siêu cường Mỹ và Trung Quốc liên tục có những động thái thể hiện sự quyết đoán hơn.

Mỹ gần đây đã có những động thái mạnh mẽ tại Biển Đông nhằm đáp lại những động thái hung hăng của Trung Quốc tại vùng biển quan trọng này.

Trong khi Mỹ quyết can dự mạnh hơn và ủng hộ lập trường của một số quốc gia, thông tin về việc Trung Quốc thiết lập một Vùng Nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông liên tục nổi lên, thể hiện tham vọng không chính đáng của Bắc Kinh tại vùng biển quan trọng này. Trong một động thái hiếm thấy, Mỹ đang triển khai 3 tàu sân bay tới vùng biển gần Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng song phương gia tăng. Hành động này được truyền thông nước ngoài diễn giải là một lời cảnh báo đối với Bắc Kinh.

Phát biểu với tờ Global Times, Li Jie, chuyên gia hải quân tại Bắc Kinh cho rằng, bằng cách tập trung các tàu sân bay này, Mỹ đang có ý định thể hiện với toàn khu vực, thậm chí là cả thế giới rằng Mỹ vẫn là lực lượng hải quân hùng mạnh nhất, khi mà nước này có thể tiến vào Biển Đông và đe dọa các binh sĩ Trung Quốc. 

Theo một bình luận từ Philippines, công thư gần đây của Mỹ gửi Liên hợp quốc (LHQ) chứng tỏ Washington muốn đẩy tranh chấp Biển Đông giữa Trung Quốc và các bên liên quan lên nghị trình hàng đầu thời gian tới.

Bà Jacqueline Joyce F. Espenilla, giảng viên Trường Luật thuộc Đại học Philippines, nhấn mạnh thời điểm công thư của Mỹ được gửi đi trùng với việc Philippines ngày 2/6 đình chỉ việc hủy Thỏa thuận Các Lực lượng Thăm viếng (VFA), cơ sở pháp lý cho sự hiện diện của quân đội Mỹ tại nước này.

Bà nói: “Quyết định của Manila mở đường cho sự quay lại mạnh hơn của Mỹ trong khu vực. Lá thư của Mỹ là dấu hiệu cho thấy họ sẽ một lần nữa tập trung vào Biển Đông, nhằm gửi thông điệp cho Đông Nam Á rằng Washington ủng hộ chống lại sự hung hăng của Trung Quốc tại vùng biển này”.

Bà Jacqueline Joyce F. Espenilla cũng nhấn mạnh cáo buộc về sự hung hăng của Trung Quốc trên biển được đặt vào bối cảnh căng thẳng chung với Mỹ: “Đó là một phần trong danh sách những than phiền về Trung Quốc liên quan đến các vấn đề tình báo, tấn công mạng, thương mại bất công và về đại dịch Covid-19. Khi gửi thư cho LHQ, Mỹ thực tế đã đặt tranh chấp Biển Đông trở thành vấn đề cần thảo luận”.

Mỹ phản đối Trung Quốc về yêu sách quyền lịch sử, cho rằng căn cứ vào các điều khoản của Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), bao gồm các điều 5, 7, 46 và 47 của UNCLOS, Trung Quốc không thể vẽ đường cơ sở thẳng hay đường cơ sở quần đảo cho Đông Sa, Trung Sa, Hoàng Sa, Trường Sa và bãi cạn Hoàng Nham.

Tương tự, yêu sách của Trung Quốc về cái gọi là Nam hải chư đảo, Đông Sa, Trung Sa, Hoàng Sa, Trường Sa nhằm nhóm tất cả các đảo rải rác này thành một thực thể chung để thiết lập các vùng nước nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp, đặc quyền kinh tế và thềm lục địa là phi pháp. Mỹ cũng cho rằng các thực thể tại Biển Đông không phải là đảo theo nghĩa điều 121 (3) của UNCLOS và bãi ngầm Macclefield (Trung Sa) không phải là đối tượng của yêu sách chủ quyền.

Edmund J. Burke, nhà nghiên cứu quốc phòng của tổ chức nghiên cứu RAND nổi tiếng tại Mỹ, cho rằng Trung Quốc có thể công bố ADIZ ở Biển Đông nếu đánh giá quan hệ với Washington ngày càng xấu đi. 

Những ngày gần đây, tin đồn về một kế hoạch lập ADIZ của Bắc Kinh bao trùm lên quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam - PV) lại nổi lên, xuất phát từ một bài báo của tờ South China Morning Post, trong đó dẫn một nguồn tin giấu tên nói Bắc Kinh đã có kế hoạch về ADIZ ở Biển Đông từ 2010, cùng thời điểm dự định lập ADIZ ở biển Hoa Đông. 

Giáo sư về Luật biển Quốc tế James Kraska thuộc Trường Chiến tranh Hải quân Mỹ, nhận định: “Rủi ro lớn nhất của một ADIZ ở Biển Đông là nó sẽ được sử dụng như một lý lẽ bổ sung cho "Đường 9 đoạn" phi pháp của Trung Quốc. Như thế, ảnh hưởng lớn nhất sẽ mang tính chất địa chính trị chứ không phải quân sự”.

Thu Hiền (baoquocte)