Tháng ba bưởi ra hoa, tháng tám là mùa bưởi chín. Mùa thu nắng vàng, tiết trời hanh heo, ấy là lúc vườn bưởi vào độ chín mọng và bắt đầu cho thu hoạch, nắng tháng tám rám trái bưởi mà.

Rằm trung thu, ngoài bánh nướng bánh dẻo, còn có bưởi.

Dưới ánh trăng, bọn trẻ con đi rước đèn ông sao, người lớn thì chơi đèn kéo quân, vui như Tết vậy. Có nhiều cách bổ bưởi và tạo hình vỏ bưởi thành như những bông hoa để bày cỗ trung thu, rất lạ và cũng rất đẹp, vỏ bưởi cũng rất thơm. Bọn trẻ con ăn hết múi bưởi rồi thì giữ lấy hạt, để làm gì? Là thế này, thu hạt bưởi đem phơi vài nắng để bóc vỏ cho dễ và sau đó xâu bằng một thanh tre được vót nhọn một đầu, tiếp tục đêm phơi nắng và châm lửa đốt. Hạt bưởi cháy đều và từ từ, tỏa hương cũng thơm và dễ chịu, nhất là vào dịp cuối tháng tám, trăng mọc muộn và trời thường tối, với bọn trẻ con đó là một trò chơi, chỉ có điều được người lớn dặn đi dặn lại là đừng có đi lại gần đống rơm đống rạ để phòng cháy, thế thôi.

Bưởi (danh pháp hai phần: Citrus maxima (Merr., Burm. f.), hay Citrus grandis L., là một loại quả thuộc chi Cam chanh, thường có màu xanh lục nhạt cho tới vàng khi chín, có múi dày, tép xốp, có vị ngọt hoặc chua ngọt tùy loại. Bưởi có nhiều kích thước tùy giống, chẳng hạn bưởi Đoan Hùng (Phú Thọ), bưởi Diễn (Hà Nội) chỉ có đường kính độ 15 cm, trong khi bưởi Năm Roi, bưởi Tân Triều (Biên Hòa), bưởi da xanh (Bến Tre) và nhiều loại bưởi khác thường gặp ở Việt Nam, Thái Lan có đường kính khoảng 18–20 cm.

Bưởi tiếng Anh gọi là Pomelo, tuy nhiên nhiều từ điển ở Việt Nam dịch bưởi ra thành grapefruit, thực ra grapefruit là tên gọi bằng tiếng Anh của bưởi chùm (Citrus paradisi) - loại cây lai giữa bưởi và cam, có quả nhỏ hơn, vỏ giống cam, mùi bưởi, ruột màu hồng, vị chua hơi đắng. Sai lầm dẫn này đến lỗi tiếng Anh của nhiều người khác.

Bưởi là loài cây to, cao trung bình khoảng 3–4 m ở tuổi trưởng thành, vỏ thân có màu vàng nhạt, ở những kẽ nứt của thân đôi khi có chảy nhựa. Cây thân gỗ. Cành có gai dài, nhọn. Lá có gan hình mang, lá hình trứng, dài 11–12 cm, rộng 4,5-5,5 cm, hai đầu tù, nguyên, dai, cuống có dìa cánh to. Hoa thuộc loại hoa kép, đếu, mọc thành chùm 6-10 bông và có mùi hương rất dễ chịu. Quả hình cầu to, vỏ dày, màu sắc tùy theo giống. Hoa bưởi có màu trắng nhỏ, thân cây đôi khi chảy nhựa.

Cây bòng thường nhỏ hơn, lá xanh hơn cây bưởi, tuy nhiên chiều cao của cây bòng lại cao hơn trung bình cây bưởi tới 1m.

Trước đây, ở nhiều vùng quê Việt Nam, cây bòng khá phổ biến tuy nhiên tính chất vượt trội hơn của bưởi là trái ngon hơn và thời gian ra quả sớm nên người dân dần chuyển sang trồng bưởi. Ngoài ra, do tình trạng lai tạo cấy ghép nên những đặc điểm sơ khai trở nên khó phân biệt hơn và nhiều người chỉ nhận thấy sự xuất hiện của trái bưởi trên thị trường.

Công dụng:

Lá bưởi thường được dùng nấu với các lá thơm khác để xông chữa cảm cúm, nhức đầu.

Vỏ quả bưởi chữa ăn uống không tiêu, đau bụng, hoặc để nấu chè bưởi.

Vỏ hạt bưởi có thể trích lấy pectin làm thuốc cầm máu và dùng như gôm chải tóc.

Dịch ép múi bưởi làm thuốc chữa tiêu khát, thiếu vitamin C

Bột than hạt bưởi có thể dùng chữa chốc đầu ở trẻ em.

Bưởi lễ là loại bưởi nhân tạo được ép khuôn từ bưởi năm roi, giống bưởi rất ngon xuất xứ từ đồng bằng sông Cửu Long. Quả bưởi có hình dáng đôi bàn tay nâng niu một phần quả giống hình chiếc bình và trên miệng bình đó mọc lên một nhánh bưởi đầy đủ cuống và lá. Nhà tạo mẫu ép khuôn đã gọi bàn tay này là "bàn tay Phật" và bình là "bình thanh tịnh" với mong muốn là bưởi lễ tượng trưng cho niềm tin và thành tâm của con người với đôi bàn tay luôn chắp lại thể hiện sự tôn kính. Để ép khuôn biến dạng hình tự nhiên của bưởi và tạo mẫu mới, nhà sản xuất đã mất 3 năm đầu tư, nghiên cứu và thử nghiệm, với hầu hết công nghệ, khuôn tạo hình loại bưởi này đều nhập từ Thái Lan.

Mùa hoa bưởi về là thời điểm chuyển giao giữa tháng, kết thúc cái se se lạnh của mùa xuân và báo hiệu mùa hè sắp về. Ở Hà Nội, những gánh hàng rong chở hoa bưởi trắng muốt làm nên nét chấm phá rất riêng mỗi độ tháng 3 về.

Hoa bưởi trong thơ ca:

"Mỗi mùa xuân thơm lừng hoa bưởi

Rắc trắng vườn nhà những cánh hoa vương

Em lại nhớ ngày xưa anh ra trận

Cũng giữa mùa hoa bưởi ngát hương

...

Chân anh đi khắp rừng khắp núi

Mỗi nẻo đường, mỗi xóm làng xa

Hẳn đâu cũng thơm mùi hoa bưởi

Hương vị non sông, hương vị quê nhà"

(Trích Mùa Hoa Bưởi của Tô Hùng)

"Khung cửa sổ hai nhà cuối phố

Chẳng hiểu vì sao không khép bao giờ

Đôi bạn ngày xưa học chung một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa

Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm

Bên ấy có người ngày mai ra trận

Bên ấy có người ngày mai đi xa..."

(Trích Hương Thầm của Phan Thị Thanh Nhàn)

(theo vi.wikipedia)

Ở Séc người ta gọi bưởi là gì? Người ta gọi là pomelo hay cũng gọi là šedok

Pomelo (Citrus maxima), též šedok, je stálezelený strom a stejnojmenný velký citrusový plod (Citrus grandis). Pochází z jihovýchodní Asie a je největším citrusovým plodem. Pomelo je jedním z původních druhů citrusů, které nevznikly křížením. Pomelo má jen málo kalorií a neobsahuje sodík, ale naopak je zdrojem velkého množství draslíku a vody. Pěstuje se hlavně v USA (v Kalifornii), Číně aMexiku. V Evropě se pěstuje ve Španělsku, ale v daleko menší míře. Pomelo se konzumuje syrové bez slupky, také jako příměs do jiných pokrmů. Kůra se používá v čínské kuchyni. Plod pomela dorůstá i do váhy 5 kg, ale v komerční produkci jsou běžnější plody o váze okolo 1 kg. Jeho dužina je bledě žlutá, oranžová až červená. Zvýšený podíl draslíku, minimum kalorií a tuku jej předurčuje ke konzumaci při snaze o snížení cholesterolu a prevenci proti srdečním chorobám. V Číně existuje spousta léků vyrobených ze semen, květu, kůry, plodů či nakrájených a vysušených plátků. Jsou určeny pro léčbu kašle, otoků, zlepšení trávení, pomáhají při kocovině a intoxikaci (otravě) alkoholem.

Pomelo obsahuje (podobně jako např. grapefruit) furanokumariny, které mohou negativně ovlivnit některé léky (Atorvastatin,Simvastatin, Clopidogrel, Fentanyl, Quetiapin, Ziprasidon, Tacrolimus, Tamsulosin aj.). (theo cz.wikipedia)

Hà Nội, ngày 10.8.2019

NKV