Cuối tháng 3, nhân Lễ hội Pháp ngữ tổ chức tại thị trấn Yèbles cách Paris 60km, Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp (CCV) đã tham dự giới thiệu văn hóa ẩm thực và văn nghệ Việt cho cộng đồng Pháp ngữ. Tôi được anh em CCV mời tham dự. Thật bất ngờ, tôi đi cùng xe với ông nhà báo Ahekoe Joseph chủ biên tờ "Actualité Francophonie" (Tin thời sự Pháp ngữ) tạp chí số 3 tháng 1.2017 phát hành một chuyên san đặc biệt Trường Sa Hoàng Sa mà tôi đã quen từ trước.

Hai năm trước, tôi cùng nhà báo Lê Anh Hoài (Báo Tiền Phong) và bạn bè đến Trocadéro (quận 16, Paris) để tham dự biểu tình phản đối Trung Quốc đưa giàn khoan vào thềm lục địa Việt Nam. Cách đây hơn 1 năm, nhân dịp Tết ở quận 13, tôi cùng sinh viên Pháp đi phát một chuyên san đặc biệt về Hoàng Sa - Trường Sa.

Tháng 4.2017, tôi lại may mắn được chọn vào đoàn kiều bào khắp thế giới về nước thăm đảo quê hương. Một lần đi nhớ mãi.

Trở về Pháp, hình ảnh Trường Sa - Hoàng Sa, những người lính hải quân trẻ vui tươi cùng các cháu thiếu nhi hạnh phúc khi thấy nhiều khách lạ đến thăm đảo in đậm nét trong tim tôi và bạn bè Việt khắp nơi cùng đi trên chuyến tàu kiểm ngư KN 491.

Mỗi lần nhắc đến những kỷ niệm này, chúng tôi như muốn khóc. Hoàng Sa - Trường Sa đã trở thành kết nối giữa những người Việt xa xứ. Từ Trường Sa trở về đôi lúc tôi đã thả nỗi nhớ trôi theo màu vẽ cho khuây khỏa.

Trường Sa - Hoàng Sa trong Lễ hội Pháp ngữ

Văn hóa và văn nghệ luôn đóng vai trò khẳng định chủ quyền dân tộc. Văn hóa phải hiểu theo nghĩa rộng bao gồm xây dựng, giáo dục, du lịch… Chữ văn hóa tiếng Latinh, tiếng Pháp là vun trồng (culture). Văn hóa không tự nhiên mà có. Văn hóa bao gồm các công trình vật thể và phi vật thể. 

Tác giả (thứ hai từ trái qua) chụp ảnh với các chiến sĩ trên quần đảo Trường Sa. Ảnh: T.D

Thời Pháp thuộc, để bảo vệ chủ quyền một cách hữu hiệu, chính quyền Pháp đã cho xây nóc nhà Đông Dương tít trên đỉnh núi Fanxipan. Việc xây kim tự tháp trên đỉnh núi rất khó khăn, tưởng như vô ích. Nhưng đó chính là một sự khẳng định chủ quyền lãnh thổ. Kim tự tháp cũng là biểu tượng của hội Tam Điểm - một Hội đề cao "Tự do - Bình đẳng - Bác ái".

Nhiều vị lãnh đạo trong chính quyền thuộc địa ở Đông Dương thuộc thành viên hội Tam Điểm. Bộ trưởng Thuộc địa, một số viên Toàn quyền Đông Dương và một số đô đốc hải quân thuộc tổ chức này. Việc xây dựng kim tự tháp và đặt tên nóc nhà Đông Dương vừa là đề cao hội Tam Điểm và vừa khẳng định chủ quyền lãnh thổ Đông Dương. Tháp Eiffel lừng lững giữa Paris, và kim tự tháp thủy tinh ngay sân Bảo tàng Louvre đều là biểu tượng của Hội Tam Điểm. Một số người Pháp gọi Paris là thành phố Tam Điểm. Những nơi này là địa điểm du lịch nổi tiếng thế giới. 

Bà Thị trưởng Marieme Tamata Varin nhận cuốn tạp chí từ ông Ahekoe Joseph. Ảnh: T.D

Thời Pháp thuộc, chính quyền Pháp đã quan tâm đầu tư cho ra những cuốn từ điển rất ít người dùng như "Từ điển Tày - Việt - Pháp, Nùng - Việt - Pháp" để bảo tồn dấu vết cổ có thể mất đi, và cũng để bảo tồn sự hiện diện của người Việt từng sống ở nơi giáp ranh Trung Quốc, một nước lớn thường trực mưu đồ thôn tính nước Việt bé nhỏ suốt hơn 1000 năm. Năm 1974, lợi dụng lúc Việt Nam đang bị chia cắt hai miền Nam - Bắc, Trung Quốc đã tiến hành cưỡng chiếm Hoàng Sa. 

Nóc nhà Đông Dương cao 3.143m ngày nay là điểm du lịch kỳ thú của Việt Nam được nhiều người biết, mong đến và chinh phục. Văn hóa xây dựng, văn hóa tuyên truyền đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống. Vì vậy, việc đặt Trung tâm Văn hóa Việt Nam ở Pháp là rất cần thiết. Việc giới thiệu văn hóa Việt ra quốc tế là một hình thức khẳng định Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Năm nay, nhân dịp lễ hội Pháp ngữ ở Yèbles - Giám đốc CCV Nghiêm Xuân Đông đã nhận lời đề nghị của ông Ahekoe Joseph - phụ trách tạp chí "Tin tức Pháp ngữ", với sự đồng ý của Tòa Thị chính để ông cùng tham dự.

Những tập san xòe quạt nằm trên giá sách ngay lối vào các gian hàng. Bìa nổi bật  hình người lính hải quân Việt Nam cầm súng làm tôi nao lòng nhớ nơi mình từng đặt chân đến.

Nhìn các trẻ em tung tăng chạy trong hội chợ vui đùa, tôi thương các cháu ở đảo xa. Nơi đó vẫn chưa bình an. Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc là trách nhiệm trong tim mỗi người mang dòng máu Việt.

Chiến tranh, bạo lực không ai đồng tình. Nhưng cuộc chiến tranh vệ quốc (dù đổ máu) đều được ca ngợi. Ông Ahekoe Joseph - một người châu Phi sống ở Pháp không có dòng máu Việt đã không ngại ngần đấu tranh vì chính nghĩa trên quả địa cầu.

Ông bỏ nhiều thời gian tham khảo tư liệu  mới cho một chuyên san riêng về quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa cũng như cựu Chủ tịch Hội Ái hữu Pháp - Việt, Patrice Jorland một giáo sư sử học tại Paris đã từng có mặt ở Trocadéro biểu tình ủng hộ Việt Nam bảo vệ biển đảo Trường Sa Hoàng Sa. Tình cảm đó thật đáng quý!

Những món quà ý nghĩa

Ngay buổi đầu lễ hội ông Ahekoe Joseph tận tay trao tặng Thị trưởng tập san này với mong muốn giúp Việt Nam khẳng định chủ quyền lãnh thổ. Một việc làm nhỏ nhưng ý nghĩa lớn. Văn hóa ẩm thực, nghệ thuật cùng báo chí không chỉ quảng cáo hình ảnh đất nước mà còn đóng vai trò khẳng định chủ quyền dân tộc.

Bà Thị trưởng Marieme Tamata Varin vui vẻ cảm ơn khi đón nhận tờ tạp chí mang hình ảnh lính hải quân Việt cũng là một minh chứng bày tỏ thiện cảm với Việt Nam trong cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

Cũng trong buổi lễ hội Pháp ngữ, Giám đốc Nghiêm Xuân Đông cùng nhà nghiên cứu Trần Thu Dung trao tặng một túi quà kỷ niệm cho bà Thị trưởng. 

Chuyến tàu hạnh phúc DK491. Tranh: Thu Dung

Trong đó có tấm bản đồ do công ty du lịch Việt Nam phát hành in rõ quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa và cuốn sách song ngữ "Dấu ấn Việt Nam qua tên những con đường của Pháp" (*) để khẳng định Việt Nam luôn luôn là thành viên tích cực trong cộng đồng Pháp ngữ.

Cuốn sách cũng là một bằng chứng lịch sử để thấy mối quan hệ mới giữa hai nước nay đã đổi. Người Việt khát vọng hòa bình song luôn sẵn sàng hy sinh để bảo vệ Tổ quốc.

Chiến tranh, thuộc địa đã vào dĩ vãng. Nước Pháp đã lấy tên Hồ Chí Minh đặt cho 7 con đường trên đất Pháp. Chung sống hòa bình là tiêu chí của tất cả những người mang khát vọng bình đẳng, dân chủ, tự do.

Hình ảnh bà Thị trưởng da màu lần đầu tiên thắng phiếu trong cuộc tranh cử thị trưởng căng thẳng là một dấu ấn chung sống hòa bình và luôn bảo vệ giá trị Tự Do - Bình đẳng - Bác ái của nước Cộng hòa Pháp.

(*)Trần Thu Dung - Dấu ấn Việt Nam qua tên những con đường của Pháp, NXB Văn hóa Thông Tin, năm 2014.