Sẽ là khiếm khuyết khi tôi không viết về thành phố nghỉ mát và dưỡng bệnh cho những người bệnh tim mạch lázně Poděbrady cách Praha chỉ khoảng 50 km. Lý do cũng dễ hiểu vì đây là nơi chúng tôi học 2 năm đầu đại học ở khoa điện Trường Đại học kỹ thuật (FEL ČVUT) ở Praha. Sau Praha thì đây là nơi chúng tôi sống với thời gian dài nhất ở Séc. Sau 9 tháng học tiếng Séc ở Teplice một số chúng tôi được đưa về Poděbrady học 2 năm đầu đại học ở đây vì khoa điện có cơ sở ở Poděbrady. Đây là thành phố nghỉ mát, nằm sát ngay bên bờ sông Labe (khi chảy qua Praha nó có tên là Vltava). Kolej (Ký túc xá sinh viên) của chúng tôi ở cách trường không xa nên chúng tôi chỉ phải đi bộ tới trường, khoảng 15 phút đi bộ thôi, ấy là tôi nhớ thế. Kolej có hai tòa nhà 5 tầng ở phố Opletalová, mỗi phòng cho hai sinh viên. Trường nằm gọn trong zámek (lâu đài), có đủ menza (nhà ăn cho sinh viên), các giảng đường, phòng thí nghiệm, lớp học…

Vào học năm đầu nghe giảng thật khó, có lúc như vịt nghe sấm. Chính vì thế chúng tôi đi rất sớm để ngồi được bàn đầu và kết bạn với các bạn Séc để ghi bài giảng cho tốt hơn. Thế rồi cũng quen dần và tự lập hơn, ghi bài giảng rồi về lăn ra đọc sách (skriptum). Chúng tôi quen dần với thành phố nhỏ này, lúc rỗi thì đi ngắm phố, thứ bảy chủ nhật thì rủ nhau ra sân cỏ chơi bóng đá. Thành phố đẹp như một công viên. Học xong năm thứ nhất, hè năm 1967 chúng tôi được huy động đi Český Těšín (gần Ostrava) giúp các anh chị em praktikant (thực tập nghề) học tiếng trong một doanh trại cải huấn của quân đội. Mấy anh phụ trách đoàn cứ nửa đùa nửa thật rằng các cậu đừng có làm cho các cô gái của chúng tôi si mê là nguy lắm đó. Chúng tôi chỉ biết cười thôi, không có chuyện gì đâu, thời đó cấm yêu mà, kỷ luật thép, không phải nói chơi đâu.

Thế rồi công việc ấy cũng xuôi chèo, ổn cả và chúng tôi lại về Poděbrady học tiếp. Một năm nữa lại sắp qua, nghỉ hè ở đây thật tuyệt. Trước cổng vào zámek có nguồn nước suối chữa bệnh tim, mới đầu uống không quen thấy nước có mùi hơi tanh, uống mãi thành quen, có bạn còn mua cả bình thủy tinh để lấy nước mang về phòng uống.

Thế rồi vào sáng ngày 21 tháng tám năm 1968 trong lúc còn đang nằm trong chăn, chúng tôi bị các bà quét dọn dựng đậy và nói ầm lên:

- Chúng mày vẫn còn ngủ được à, quân Liên Xô đã tràn vào Tiệp khắc rồi!

Chúng tôi không tranh cãi vì trước đó Đại sứ quán Việt Nam đã thông báo tình hình có thể xảy ra. Xe tăng khối Varsava đã qua Poděbrady tiến về Praha, đài phát thanh liên tục phát tin, kêu gọi tháo hết biển tên phố ở Praha để quân Liên xô không thể đến được những nơi họ muốn. Những ngày này chúng tôi chưa về Praha nên không thể nói gì về Praha lúc ấy. Rồi tình hình cũng lắng xuống, chính phủ thay đổi nhân sự và chúng tôi bước vào học năm thứ 3, năm bản lề, rất căng thẳng, thi không qua là về nước ngay.

Thời gian trôi nhanh quá, thấm thoắt đã gần 50 năm rồi, chúng tôi lại rời Poděbrady vào cuối tháng 8/1968. Có những bạn có cơ hội thăm lại nơi đây còn đa phần là không. Tại Zámek bây giờ, nghe nói có trung tâm dạy tiếng Séc, còn kolej cũ cũng đã có nhiều đổi thay. Nhưng tôi vẫn hình dung rất rõ là để về Praha bằng xe buýt, chắc vẫn phải đi qua chiếc cầu bắc qua sông Labe ở ngay cuối quảng trường Poděbradské náměstí, còn đầu này là zámek.

Hà Nội, ngày 9.5.2018

NKV